مشاوره مدیریت از جمله حوزه‌های کاری است که در سال‌های اخیر در کشورمان رونق چشمگیری داشته است. اگرچه این رشته یا کسب و کار به شکل رسمی در دنیا سابقه ای بیش از یک قرن دارد و میتوان گفت در تمام این سالیان هم در حال رشد بوده است و افراد بیشتری تمایل دارند در حوزه کسب و کار خود از خدمات مشاوره مدیریت استفاده نمایند.
واژه مشاوره مدیریت مجموعه ای بسیار گسترده از فعالیت‌های مرتبط با کسب و کار را در بر میگیرد به طوری که استراتژی، فروش، منابع انسانی، تحقیقات بازار، بهبود عملکرد و جبران خدمات، مدیریت و نظارت مالی، برندینگ، صادرات و واردات، ایمنی، بازاریابی دیجیتال، فناوری اطلاعات و تحول دیجیتال کسب و کارها و… در این گستره قرار دارند.
در این مبحث، قصد داریم درباره مشاوره مدیریت صحبت کنیم و ببینیم مشاوران، چه کارهایی برای کسب و کارها انجام میدهد. این مطلب، هم برای افرادی که می‌خواهند از خدمات مشاوره مدیریت استفاده کنند مفید است و هم برای کسانی که هم‌اکنون در یک شرکت مشاوره مدیریت فعالیت میکنند و یا به صورت فردی و فری لنس به این حرفه اشتغال دارند.
- نقش مشاور مدیریت چیست؟
مشاور مدیریت چگونه تعریف می شود و چه نقشی را در سازمان ها ایفا می کند؟
پیتر بلاک(Peter Block) در کتاب “مشاوره بی‌نقص (Flawless Consulting)” ؛ مشاور را اینگونه تعریف می‌کند:
“مشاور فردی است که میتواند تا حدی روی یک فرد، گروه یا سازمان تأثیر بگذارد، اما از قدرت مستقیم برای ایجاد تغییر یا اجرای برنامه‌های مد نظر خود برخوردار نیست“.
بنابراین تفاوت اصلی مدیر و مشاور در این‌جاست که «مسئولیت اقدام و انجام» در نهایت به عهده‌ی مدیر است نه مشاور.
هنگامی که در خصوص فعالیت یا مجموعه‌ای از فعالیت‌ها صحبت می کنیم، هر گونه کمک درباره‌ی تعیین محتوای این فعالیت، چیدمان فرایندی یا ساختار اجرای آن را میتوان مشاوره نام میگیرد. به شرطی که مشاور در زمینه‌ی اجرا مسئولیتی نداشته و صرفاً نقش کمک‌کننده را به عهده بگیرد.
اما احتمالا شما هم میپذیرید که مشاور به صورت عملی و خارج از کتاب ها و تعاریف آکادمیک، تعریف دیگری دارد. در دنیای واقعی نقش «مشاور مدیریت» به موارد ذکر شده محدود نمی‌شود. حتی در برخی از سازمان ها، علاوه بر مسولیت، بخش‌هایی از اجرای کار به مشاور مدیریت واگذار می‌شود. به عنوان مثال، شاید دیده باشید که بعضی شرکت‌ها نه‌تنها در انجام فرایند استخدام هم از مشاوران بهره می‌گیرند، بلکه حضور در جلسه مصاحبه شغلی و انتخاب نهایی کارجویان را نیز بر عهده مشاور میگذارند.
بر اساس شواهد دنیای واقعی، اساتیدی مانند مارک بائیج(Marc-Baaij) از موارد زیر به عنوان نقش های مشاور مدیریت در دنیای واقعی نام برده اند:
🔸متخصص: هرگاه کارفرما به این نتیجه برسد که در یک زمینه‌ی تخصصی، دانش کافی ندارد به سراغ مشاور می رود. به عنوان مثال کارفرما نمی‌داند که راه اندازی یک کسب و کار در یک کشور خاص به چه صورت امکان پذیر است و به جهت استفاده از تخصص یک فرد متخصص تصمیم میگیرد به سراغ مشاوری برود که در این زمینه تجربه داشته یا قبلاً به شرکت‌هایی با خواسته‌ی مشابه خدمات مشاوره ارائه داده است.
🔸درمانگر: هرگاه کارفرما بداند که مشکل یا مشکلاتی وجود دارد و از عوارض آن هم مطلع باشد، و در پی آن باشد که ریشه‌ی مشکل و روش حل آن را بیابد، از مشاور کمک میگیرد. مثلاً کارفرما می داند که میزان فروش افت داشته و یا کارکنان دچار بی انگیزگی شده اند. پاسخ به سوالات زیر را از یک مشاور درخواست می نماید:
- دقیقا مشکل چیست؟
- مشکلات ما چه ریشه هایی دارند؟
- چه راهکارهایی برای حل مشکلاتمان(حل مسئله) وجود دارد؟
🔸تسهیل گر: هرگاه کارفرما معتقد باشد که خودش از دانش و اطلاعات کافی برای حل مسئله هایش برخوردار است، اما نیاز به کسی داشته باشد که از دیدگاه شخص سوم به فرایند حل مسئله کمک کرده و مسیر کار را تسهیل کند از مشاوری استفاده مینماید که به عنوان یک فرد بیرونی و فارغ از سوگیری های درونی یک سازمان میتواند فرآیند رسیدن به پاسخ را تسهیل نماید.
🔸بازوی اجرایی: هرگاه کارفرما بخواهد انجام بخشی از کارهای خود را به دیگری محول کند، مشاورانی را در اختیار میگیرد که بتوانند نقش بازوی اجرایی وی را به عهده بگیرند(عموما جهت انجام کار مشخص و یا به مدت زمان معین). به عنوان مثال، مشاورانی که تهیه‌ی طرح های توجیهی یا طرح های تجاری را بر عهده می‌گیرند و یا در جلسه های ارزیابی سازمانی و یا مصاحبه های شغلی با کارکنان فعالیت میکنند،مصداق این نوع از مشاوران هستند.
🔸تأمین‌کننده مشروعیت: گاهی اوقات اگرچه مدیران به نتایجی جهت اجرا دست یافته اند اما در مواجهه با سایر ذی نفعان دچار مشکل می‌شوند. به عنوان مثال مدیری میخواهد خاتمه همکاری تعدادی از کارکنان شاغل در سازمان را اعلام نماید، اما به دلیل ملاحظات متعدد از عهده این کار برنمی‌آید. بنابراین مشاوری استخدام می‌شود تا نقش توجیه‌کننده یا همان تامین کننده مشروعیت را بر عهده گرفته و در نهایت به اجرای تصمیم مدیر کمک نماید.
🔸کاهش ریسک تصمیم گیری: گاهی اوقات ریسک برخی از تصمیم گیری ها بیش از حد معمول است. بنابراین جهت بررسی صحت این تصمیم ممکن است مدیر تصمیم بگیرد از یک فرد یا گروه مشاوره مدیریت استفاده نموده و نظر خود را از طریق آن‌ها اعمال کند.
- تفاوت مشاوره مدیریت و مشاوره کسب و کار چیست؟در کتب و نگارشات علمی، دو اصطلاح “مشاور مدیریت (Management Consultant)” و “مشاور کسب و کار (Business Consultant)” معمولاً به عنوان مترادف هم به کار برده می‌شوند. اما در برخی از منابع بین این دو اصطلاح تفاوت هایی وجود دارد. این اختلاف نظرها اگرچه بسیار جدی نیست، اما در هنگام مطالعه متون و مقالات حوزه مدیریت و کسب و کار، بهتر است به این تفاوت‌ها توجه کنیم و آن‌ها را در نظر بگیریم.در نگاه عموم مخاطبان، مشاور کسب و کار کسی است که به سازمان‌ها و کسب و کارها در زمینه فرآیندهای کسب و کار مشاوره میدهد. این مشاوران با دانش، توانایی‌ها و مهارت‌های خاص خود، به سازمان‌ها کمک میکنند تا بهبودهای لازم را در فرایندها و راهکارهایشان اعمال کنند. آن‌ها به طور تخصصی به مشکلات موجود پی می‌برند و راهکارهای مناسب را به مدیران و صاحبان کسب و کار پیشنهاد می‌دهند. در ادامه، نمونه‌هایی از مشاوران کسب و کار را ذکر می‌کنیم:
1. مشاور مالی: این نوع از مشاوران کسب و کار در زمینه مالی و سرمایه‌گذاری فعالیت میکنند. آن‌ها با توجه به وضعیت مالی سازمان یا کسب و کار، راهکارها و استراتژی‌هایی را پیشنهاد می‌دهند که به توسعه و رشد اقتصادی کمک می‌کند.
2. مشاور فروش، بازاریابی،مدیریت برند: این دسته از مشاوران در زمینه بازاریابی، تحقیقات بازار، تبلیغات و راهکارهای فروش فعالیت میکنند. آن‌ها به کسب و کارها کمک میکنند تا با استفاده از راهکارهای مناسب، به مشتریان بیشتری دسترسی پیدا کنند و فروش خود را افزایش دهند.
3. مشاور منابع انسانی و بهبود عملکرد: این نوع از مشاوران بر روی منابع انسانی سازمان یا کسب و کار تمرکز میکنند. آن‌ها به مدیران و صاحبان کسب و کار کمک میکنند تا استراتژی‌ها و راهکارهایی را در زمینه استخدام، مدیریت عملکرد و توسعه کارکنان پیاده کنند.
4. مشاور عملیات: این دسته از مشاوران بر روی بهبود فرآیندهای عملیاتی سازمان یا کسب و کار تمرکز میکنند. آن‌ها با بررسی فرآیندهای موجود و شناسایی نقاط ضعف، راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهند که بهبود کیفیت، کارایی و بهره‌وری را به همراه دارد.
5. مشاور استراتژیک: این نوع از مشاوران بر روی تدوین استراتژی‌های کسب و کار تمرکز میکنند. آن‌ها با تحلیل بازار، رقبا، امکانات و منابع سازمان، استراتژی‌هایی را طراحی میکنند که به سازمان کمک می‌کند در برابر رقبا رقابت نماید و به موفقیت دست پیدا کند.
6. بازاریابی دیجیتال (یا زیرمجموعه‌های آن مثل مشاوره طراحی سایت و سئو): معمولاً، مشاوران سئو مسیرها و استراتژی های بهینه را برای صاحبان کسب و کارهای دیجیتال تعیین می کنند.
یک مشاور سئو با اطلاع از اهداف و نیازهای صاحبان کسب و کار و همچنین شرایط فعلی بازار و با ترکیب تمام اطلاعات حاصل شده از کسب و کار و رقبا، یک استراتژی موفق برای بهبود جایگاه وبسایت از دید موتورهای جستجو و نمایش نتایج دلخواه کسب و کارها به مشتریان ارائه می دهد.
اما مشاور مدیریت فردی است که خدمات مشاوره را به “مدیران ارشد” در سازمان ها یا کسب و کارها ارائه داده و در حل مسائل و دغدغه‌هایشان به آن‌ها کمک می‌کند. در این سطح، معمولاً موضوعات استراتژیک، پیش‌بینی آینده صنعت یا کسب و کار و ارزیابی عملکرد کلی سازمان جایگزین مسائل عملیاتی میگردند. مشاوران مدیریت با استفاده از تخصص و تجربه‌های خود، به مدیران ارشد کمک میکنند تا راه‌حل‌هایی برای مسائل و چالش‌هایی که در مسیر پیشرفت سازمان قرار دارند، پیدا کنند. آن ها به مدیران ارشد کمک میکنند تا بهترین تصمیم را بیابند و به سمت بهبود عملکرد و سودآوری سازمان خود قدم بردارند. بسیاری از مشاوران مدیریت علاوه بر ارائه مشاوره مدیریت تخصصی، نقش کوچ یا منتور مدیران را نیز به عهده می‌گیرند. این نقش غیررسمی مشاوران مدیریت، به آن ها امکان میدهد تا به عنوان راهنما و راهبر در مسیر توسعه و پیشرفت مدیران عمل کنند.
مطلب مرتبط: تاریخچه مشاوره مدیریت
مطلب مرتبط: انواع مشاوران مدیریت
تعریف بسیار زیبا و جامعی از مشاوره مدیریت ارائه شد.
ممنونم👏🏻